Samen NU aan de slag met meerlaagsveiligheid (laag 2)

Wat is Meerlaagsveiligheid (MLV)

Het begrip meerlaagsveiligheid kom je overal tegen in de waterwereld. In 2009 is het concept Meerlaagsveiligheid (MLV) in het nationaal Waterplan geïntroduceerd. Aan de hand van de meerlaagsveiligheidbenadering kun je een gebiedsgerichte risicobenadering uitwerken. Het kijkt verder dan alleen het voorkomen van overstromingen.

Het concept kent de volgende veiligheidslagen:

Laag 0: waterbewustzijn 

Dit is de basislaag, deze is erop gericht om het bewustzijn te vergroten van de risico’s bij wateroverlast bij inwoners en bedrijven.

Laag 1: preventie

Is het zoveel als mogelijk voorkomen van een overstroming. Het is de basis van ons watersysteem, stevige waterkeringen waarmee overstromingen worden voorkomen.

Laag 2: gevolgbeperking

Richt zich op een duurzame ruimtelijke inrichting waardoor de impact van een overstroming op de gebouwde omgeving wordt beperkt.

Laag 3: crisisbeheersing 

Richt zich op het verbeteren van de rampenbeheersing door bijvoorbeeld slimme evacuatieplannen te hebben liggen.  

Laag 4: herstel 

Herstel het getroffen gebied beter dan voorheen, richt het in voor een nieuwe periode van extreem weer.

Aan de slag met de infographic

De infographic biedt een overzicht van strategieën voor stedelijke en landelijke gebieden, gericht op het beperken van schade en slachtoffers bij wateroverlast en overstromingen, voor zowel bestaande bouw als nieuwbouwprojecten. Deze weergave illustreert niet alleen de urgentie, maar toont ook bij welke waterhoogtes bepaalde maatregelen effectief zijn. Voor de beschrijving van de maatregelen is geput uit bestaande bronnen, zoals Kennisportaal Klimaatadaptatie. 

De infographic brengt vijf ruimtelijke strategieën in beeld:

1. Risicozonering
2. Compartimentering
3. Ondersteuning van crisismanagement
4. Bescherming van kritieke infrastructuur en objecten
5. Aangepast bouwen

Deze strategieën kunnen aangepast en verder uitgediept worden voor specifieke gebieden, afhankelijk van hun geografische ligging en specifieke omgevingsfactoren. Elk afgebakend gebied kan zo een op maat gemaakte aanpak ontwikkelen om de risico’s van watergerelateerde incidenten te minimaliseren. De infographic is een goed hulpmiddel om het gesprek met stakeholders aan te gaan waarbij de vijf strategieën doorlopen kunnen worden. 

Voorbeelden uit de praktijk

Hollandse Delta start in 2024 samen met gemeente Hoeksche Waard, provincie Zuid-Holland en de Veiligheidsregio een pilot om een meerlaagsveiligheidsstrategie te ontwikkelen voor laag 2. De Hoeksche Waard ligt grotendeels onder zeeniveau waardoor een overstroming in de toekomst niet ondenkbaar is. De aanpak en uitkomsten worden later op deze websitepagina gedeeld. 

Praktische tips voor het gesprek

De infographic biedt inspiratie voor het gesprek over de invulling van laag 2. Het initiatief kan vanuit het waterschap komen, maar bijvoorbeeld ook vanuit de gemeente of de provincie. Print en hang de infographic op groot formaat (A0) op in de ruimte. Zorg daarnaast voor basismateriaal, bij voorkeur in de vorm van kaarten, over het te beschouwen gebied. Denk daarbij aan: 

• Kaart met de primaire en regionale waterkeringen, met daarbij de normen en de eventuele versterkingsopgave
• Kaart van bestaande bebouwing en landgebruik
• Hoogtekaart
• Kaarten met overstromingspatroon bij overstroming van de waterkeringen
• Kaart met vitale en kwetsbare functies
• Locatie van (zoek)gebied voor nieuwbouwontwikkeling
• Impactanalyse
• Klimaatstresstesten

De infographic is bedoeld om het gesprek te voeren over de gebiedskenmerken, waarna uiteindelijk gedacht kan worden over handelsperspectieven, zowel voor nieuwbouw maar ook voor de bestaande inrichting.

De eerste plaat van de infographic wordt gelezen van links naar rechts. Meest links brengt tot uitdrukking over welke laag het gaat en wat de urgentie is bij verschillende waterdiepten. In het middelste deel staan de mogelijke strategieën om invulling te geven aan het beperken van de gevolgen van een overstroming en rechts op de plaat zijn voorbeeldmaatregelen zichtbaar. De andere twee platen geven uitgebreider weer welke maatregelen getroffen kunnen worden voor het stedelijke en landelijke gebied voor een bepaald schaalniveau, waarbij aangegeven is of het voor bestaande bouw en/of nieuwbouw geschikt is. 

Het gesprek over een nieuwe ontwikkeling kan het beste gevoerd worden met meerdere stakeholders, in ieder geval de veiligheidsregio, waterschap, gemeente en de provincie.

Op basis van de inspiratie uit de infographic en de lokale kenmerken van het gebied kunnen deze vragen worden behandeld:

1. Wat zijn de waterhoogtes bij een overstroming?
2. Waar ontstaan de grootste schades en waar zijn veilige plekken waar we eventueel naartoe kunnen vluchten?
3. Waar ligt/komt de kritische infrastructuur?
4. Kunnen we de waterstromen beïnvloeden in het nog te ontwikkelen gebied of met gebruikmaking van bijvoorbeeld bestaande dijkstructuren (compartimenteren)?
5. Welke maatregelen kunnen we treffen voor iedere ruimtelijke strategie en tot welke waterhoogte? (zie de symbolen in iedere tegel)