Natuurlijke duingroei Springertduinen

  • In uitvoering

Bij bescherming tegen hoogwater denken we meestal aan dijken. Maar ook de duinen zorgen ervoor dat we droge voeten houden. Ze beschermen ons tegen water uit de zee. Net als de dijken, moeten ook de duinen in goede conditie blijven en voldoende hoog en sterk zijn. Op de kop van Goeree laten we de wind ons daarbij een handje helpen.

Anders omgaan met duinen

Ook als de zeespiegel stijgt, willen we droge voeten houden. Daarom moeten de duinen de komende decennia groeien. Traditioneel doen we dat door extra zand op de duinen te storten. En door ervoor te zorgen dat het zand goed blijft liggen. Zo planten we helmgras, zetten we stuifschermen neer en is het verboden om in de duinen te komen. Het nadeel hiervan is dat zand niet meer over de eerste rij duinen kan komen. Daardoor groeien de duinen aan de achterkant bijna niet meer aan. Bovendien verruigt de natuur daar, doordat er te weinig vers zand en te veel stikstof uit de lucht neerslaat.

Daarom hebben we een plan gemaakt om de Springertduinen weer op een natuurlijke manier te laten bewegen. Dat hebben we ontwikkeld samen met Natuurmonumenten, de beheerder van de Springertduinen. Zo kunnen de duinen weer groeien in de hoogte, maar vooral ook in de breedte. En dat hebben we nodig als de zeespiegel gaat stijgen. Natuurlijke duingroei gaat weliswaar langzamer dan kunstmatige, maar is ook veel goedkoper. Een bijkomend voordeel is de winst voor de natuur. De wind brengt zand verder het duingebied in dan vrachtwagens zouden hebben gedaan. Daardoor verandert het kalkgehalte in de grond. En het bedreigde zogeheten 'grijs duin' met specifieke duinplanten en zeldzame diersoorten kan zich herstellen.

Zandrichel Springertduinen

Veiligheid op orde

We brengen de beweging van zand op gang door op 3 plekken de toplaag van helmgras, zoveel mogelijk met de wortels, weg te halen. Daarbij maken we ook het begin van een kerf (inkeping) in de eerste rij duinen. Het lijkt misschien onverstandig om een inkeping in een waterkering te maken, maar door deze kerven komt juist het zandtransport op gang. Bovendien hanteren we ruime veiligheidsmarges. Kennisinstituut Deltares heeft tijdens de planstudiefase onderzocht wat de minimale hoogte van het duin moet zijn om de beschermende functie tegen hoogwater te houden. Dat bleek minimaal 7.64 m boven NAP te moeten zijn, met een minimale breedte van 43 meter. De kerven worden aangebracht op 10m boven NAP met voldoende breedte, dus ook tijdens de werkzaamheden en de groeiperiode blijft de veiligheid op orde. Bovendien monitoren we de situatie minimaal 5 jaar nauwgezet. Mocht een kerf onverwacht toch te diep lijken te gaan uitslijten, dan kunnen we dat bijsturen met de traditionele technieken van stuifschermen en helmgras.

Voortgang 

Een jaar na aanleg van het project Springertduinen, dat in de loop van enkele decennia moet zorgen voor duingroei door wind, zijn er nog geen spectaculaire resultaten te verwachten. Toch zijn de veranderingen, waar de aanzet tot de kerven is gemaakt, indrukwekkend. 

Er is een flinke hoeveelheid zand bijgekomen aan de landzijde die de basis vormen voor een nieuwe duin. Bij de duinen die aan de zeezijde liggen, ontwikkelt langzaam een inham die ervoor zorgt dat de wind makkelijker het zand kan verplaatsen. De ontwikkeling van de kerven is dus op gang gekomen.

De duinen groeien nog niet in de hoogte, wat uiteindelijk wel de bedoeling is. Dit komt omdat aan de landzijde van de kerven eerst een laagte moet worden opgevuld. De duinen zijn nog steeds hoog en breed genoeg en voldoen daarmee aan de eisen voor waterveiligheid. 

Om de natuurlijke duingroei te blijven stimuleren is het nodig om stuivende wortels van duindoorn en helmgras weg te halen. Zij verstoren het natuurlijke proces. Afgelopen jaar hebben we dit weggehaald en zal voor de komende jaren ook nodig zijn.  

Rapportage

Op deze foto zie je goed het effect van de vegetatie: zeeraket. Deze grote planten beginnen zand in te vangen en vormen miniduintjes. Dit zou de start kunnen vormen voor toekomstige hoogtegroei.

Zeeraket

Begin 2024 vertelde Yede Bruinsma bij RTV Rijnmond over de voortgang. RTV Rijnmond gebruikte dit als voorbeeld om te laten zien wat wij doen voor de toekomst. Dit naar aanleiding van de herdenking van de watersnoodramp.

Planning

  1. Planvorming

    In het derde kwartaal van 2020 startten we met de voorbereidingen voor het natuurlijk duinherstel in de Springertduinen. Onderdeel van deze fase waren onder meer het onderzoeken van de mogelijkheden, opstellen van de plannen en de bestuurlijke besluitvorming daarover. 

  2. Aanbesteding

    In mei 2022 gaat de aanbesteding van start: de opdracht voor het werk wordt in de markt gezet zodat aannemer daar een kostenopgaven (inschrijving) voor kunnen uitbrengen.

  3. Gunning aannemer

    In juni 2022 ronden we de aanbesteding af en selecteren we een aannemer.

  4. Voorbereiding uitvoering

    Van juni tot half augustus 2022 bereidt de aannemer de uitvoering van de werkzaamheden voor. Denk aan mensen en materieel inplannen en waar nodig materialen inkopen.

  5. Aanbrengen kerven

    Tussen half augustus en eind september gaat de aannemer aan het werk en worden de kerven in de duinen aangebracht. We plannen deze werkzaamheden na afloop van het broedseizoen en het strandseizoen, en vóór de start van het stormseizoen in het najaar.

  6. Duinen groeien aan

    Vanaf het najaar 2022 groeien de duinen. In lente- en zomermaanden zal dat sneller gaan dan in de herfst- en wintermaanden. Als er meer zon schijnt, droogt het zand beter en wordt het makkelijker meegedragen door de wind. Voor in elk geval een periode van 5 jaar monitoren we de groei van de Springertduinen. Voldoende bescherming tegen hoogwater uit de zee blijft daarbij uiteraard voorop staan, dus als het nodig is grijpen we in. Maar in principe doet de natuur nu het werk.